Kiedy i jak stosować premie oraz dyskonta w procesie wyceny?

Jednym z najważniejszych zagadnień w kontekście wyceny przedsiębiorstw – zwłaszcza w obszarze aktywów niematerialnych – jest pytanie: kiedy i jak stosować premie oraz dyskonta w procesie wyceny? Właściwe wykorzystanie tych narzędzi pozwala na bardziej precyzyjne oddanie realnej wartości firmy, uwzględniając przy tym specyficzne cechy operacyjne, ryzyka oraz potencjał rozwojowy.

W niniejszym artykule przedstawię podstawowe rodzaje premii i dyskont, wyjaśnię, w jakich sytuacjach powinny być stosowane oraz jak je oszacować zgodnie z najlepszymi praktykami rynkowymi i aktualnymi standardami wyceny aktywów – także tych niematerialnych, będących często kluczowym elementem przewagi konkurencyjnej.

Czym są premie i dyskonta w procesie wyceny?

Premie i dyskonta to korekty wartości przedsiębiorstwa dokonywane ze względu na szczególne okoliczności bądź charakterystykę danej firmy lub branży.

  • Premie: Powiększają bazową wartość przedsiębiorstwa, uwzględniając dodatkowe korzyści, takie jak możliwość uzyskania kontroli czy wystąpienie synergii.
  • Dyskonta: Pomniejszają wyjściową wycenę ze względu na istniejące ryzyka, np. brak płynności czy brak kontroli.

Ich zastosowanie jest szczególnie istotne przy wycenie aktywów niematerialnych, takich jak wartości niematerialne i prawne (np. patenty, znaki towarowe, know-how). Warto wówczas przeanalizować, czy te zasoby nie generują dodatkowej premii (np. premii za synergię) albo czy nie powinny podlegać dyskontu (np. z tytułu wysokiego ryzyka w branży).

Kiedy i jak stosować premie w procesie wyceny?

Premia za kontrolę

Stosuję ją, gdy nabywam pakiet kontrolny udziałów lub akcji, który daje mi realny wpływ na decyzje strategiczne i operacyjne w przedsiębiorstwie.

  • Zwykle wynosi od 20% do 40% wartości bazowej.
  • Jest szczególnie istotna, gdy firma posiada cenne aktywa niematerialne, o których przeznaczeniu można wówczas decydować (np. rozszerzenie licencji, dalszy rozwój technologii).

Premia za synergię

Jest uzasadniona, gdy połączenie dwóch podmiotów – w tym często posiadających komplementarne aktywa niematerialne – prowadzi do dodatkowej wartości, niemożliwej do osiągnięcia w przypadku osobnego funkcjonowania.

  • Może wynosić od kilku do kilkunastu procent.
  • W praktyce uwzględniam tu m.in. integrację kanałów dystrybucji, łączenie technologii czy współdzielenie kosztów marketingu i badań.

Premia za strategiczną lokalizację

Dotyczy przedsiębiorstw, które dysponują unikalnymi zasobami, np. lokalem w prestiżowym miejscu lub infrastrukturą niezbędną do korzystania z wartości niematerialnych (np. laboratoriami badawczymi).

  • W sektorze nieruchomości komercyjnych oraz w branżach technologicznych może znacząco podnosić wartość.
  • Ocenę premii opieram na analizie dostępności, konkurencji i potencjalnych korzyści płynących z wykorzystania danej lokalizacji.

Kiedy i jak stosować dyskonta w procesie wyceny?

Dyskonto z tytułu braku płynności (DLOM)

Stosuję je, gdy akcje lub udziały przedsiębiorstwa nie są łatwo zbywalne na rynku publicznym.

  • Może wynosić od 10% do 50%, w zależności od struktury właścicielskiej, sytuacji finansowej oraz perspektyw rozwoju.
  • Szczególnie wysokie może być w przypadku spółek opartych na trudnych do wyceny aktywach niematerialnych, gdzie transakcja wymaga specjalistycznej wiedzy i czasu.

Dyskonto z tytułu braku kontroli (DLOC)

Dotyczy udziałów mniejszościowych, pozbawionych wpływu na zarządzanie firmą.

  • Zazwyczaj wynosi od 15% do 40%.
  • W przypadku podmiotów opierających się na kluczowych wartościach niematerialnych brak kontroli nad ich rozwojem lub wykorzystaniem zwiększa niepewność inwestorów.

Dyskonto z tytułu specyficznego ryzyka

Odnosi się do sytuacji, w których firma działa w branży o wysokim ryzyku, boryka się z problemami operacyjnymi lub ma mocno niepewną sytuację prawną (np. spory patentowe).

  • Wysokość tego dyskonta zależy od indywidualnych okoliczności, w tym od oceny ryzyka związanego z posiadanymi aktywami niematerialnymi.
  • Powinno być dobrze uzasadnione analizą rynkową, a nie wyłącznie subiektywnym odczuciem inwestora.

Jak ustalać wysokość premii i dyskont w procesie wyceny?

1. Metoda porównawcza

Polega na analizie transakcji na rynku publicznym i prywatnym w firmach o zbliżonym profilu, także tych opartych głównie na aktywach niematerialnych.

  • Porównuję wartości transakcyjne z uwzględnieniem premii lub dyskont występujących w podobnych branżach.
  • Warto uwzględnić charakter rynku (np. dynamicznie rosnące sektory technologiczne).

2. Metoda dochodowa

Wykorzystuję tutaj prognozy finansowe, takie jak DCF (Discounted Cash Flow), by oszacować przepływy pieniężne netto, a następnie uwzględnić dodatkowe korekty związane z premiami i dyskontami.

  • Analiza powinna być poparta rzetelnymi założeniami co do wzrostu przychodów, rentowności, wartości know-how i innych aktywów niematerialnych.
  • Zalecam przeprowadzenie analizy wrażliwości, aby określić, jak zmiana parametrów wpływa na finalną wycenę.

3. Metoda analizy opcji

W niektórych przypadkach (np. w branżach innowacyjnych) dodatkową wartość stanowią opcje rozwojowe, które można wycenić za pomocą modeli finansowych, takich jak Black-Scholes.

  • Pozwala to uwzględnić wartość możliwości przyszłego wykorzystania innowacji czy patentów.
  • Metoda ta jest szczególnie istotna, gdy decyduję o wysokości premii za synergię lub dyskonta z tytułu ryzyka projektów badawczo-rozwojowych.

Przykłady zastosowania premii i dyskont w praktyce

  1. Zakup firmy przez fundusz private equity
    • Fundusz nabywa pakiet kontrolny, co uzasadnia premię za kontrolę.
    • Jednocześnie może uwzględnić dyskonto za brak płynności, jeśli w krótkim terminie nie ma możliwości odsprzedaży udziałów na rynku publicznym.
  2. Sprzedaż mniejszościowego udziału w firmie rodzinnej
    • Nowy inwestor stosuje dyskonto z tytułu braku kontroli (DLOC).
    • Dodatkowo, jeżeli w firmie nie ma możliwości łatwego wyjścia z inwestycji, pojawia się dyskonto z tytułu braku płynności (DLOM).
  3. Fuzja dwóch spółek technologicznych
    • Strony negocjują premię za synergię, opartą na możliwości wspólnego rozwoju innowacyjnych projektów i budowaniu silnego portfolio patentowego.
    • Pod uwagę bierze się też poziom ryzyka w branży, co może skutkować uwzględnieniem dyskonta z tytułu specyficznego ryzyka.

Zastosowanie premii i dyskont w wycenie aktywów niematerialnych

W przypadku wyceny wartości niematerialnych i prawnych często kluczowe jest zrozumienie, w jaki sposób dane aktywo generuje przychód lub wzmacnia przewagę konkurencyjną. Niekiedy:

  • Konieczna jest premia za kontrolę nad prawami autorskimi czy patentami, które umożliwiają wyłączność rynkową.
  • Potrzebne jest dyskonto za specyficzne ryzyko, gdy np. patent jest przedmiotem sporu prawnego bądź stoi u progu wygaśnięcia.

Jeśli chcesz zgłębić temat wyceny praw własności intelektualnej, zapraszam do lektury mojego artykułu na blogu:
Jak prawidłowo wyceniać wartości niematerialne i prawne w branży technologicznej? (link wewnętrzny)

W celu zapoznania się ze standardami międzynarodowymi w kontekście wyceny różnych aktywów, w tym niematerialnych, warto zajrzeć do oficjalnych wytycznych IFRS (link zewnętrzny).

Podsumowanie

Kiedy i jak stosować premie oraz dyskonta w procesie wyceny? – to pytanie kluczowe zarówno dla inwestorów, jak i właścicieli firm planujących transakcje kapitałowe lub restrukturyzacje. Odpowiednie wykorzystanie premii i dyskont:

  • Pozwala odzwierciedlić realną wartość przedsiębiorstwa, uwzględniając unikalne cechy i potencjał rynkowy.
  • Ma szczególne znaczenie w sektorach opartych na aktywach niematerialnych, gdzie kontrola nad wartościami intelektualnymi i badawczo-rozwojowymi stanowi fundament przewagi konkurencyjnej.

Zachęcam do kontaktu, jeśli chciałbyś uzyskać profesjonalną pomoc w zakresie wyceny swoich aktywów – w tym również wartości niematerialnych. Prawidłowe ustalenie premii i dyskont może przesądzić o sukcesie Twojej transakcji lub inwestycji.